Για ένα μεγάλο διάστημα η κυβέρνηση έδειξε ότι είχε μια σημαντική πολιτική επιτυχία με την αντιμετώπιση της πανδημίας. Η χώρα μπήκε νωρίς σε συνθήκη λοκντάουν, ο αριθμός των κρουσμάτων περιορίστηκε ριζικά, τα θύματα ήταν λίγα. Μάλιστα η χώρα κατάφερε να άρει τα περιοριστικά μέτρα σταδιακά από τον Μάιο και για ένα διάστημα φαινόταν ως εάν η πανδημία να έχει σε πρώτη φάση νικηθεί.
Αυτό επέτρεψε το σταδιακό άνοιγμα των συνόρων και μια προσπάθεια να προσελκυσθούν τουρίστες με σκοπό να αποτραπεί η πλήρης κατάρρευση της τουριστικής βιομηχανίας της χώρας. Ταυτόχρονα, μπόρεσε να υπάρξει μια σχετική ολοκλήρωση της σχολικής χρονιάς και να πραγματοποιηθούν οι πανελλαδικές εξετάσεις.
Όμως, αυτή τη στιγμή η εικόνα είναι διαφορετική. Η χώρα είναι αντιμέτωπη με μια έξαρση κρουσμάτων, που είναι περισσότερα σε ημερήσια βάση από όσα είχαμε στην πρώτη κορύφωση της πανδημίας. Οι αρμόδιες αρχές τρέχουν να αναχαιτίσουν τις μεγάλες εξάρσεις σε τουριστικούς προορισμούς μέσα από τοπικά περιοριστικά μέτρα. Υπάρχει ανησυχία για την επιστροφή των εκδρομέων, ενώ πληθαίνουν οι επικριτικές φωνές για πρόωρο άνοιγμα της χώρας στον τουρισμό.
Επιπλέον, εξακολουθεί να μην έχει αποσαφηνιστεί πώς θα ανοίξουν τα σχολεία και με ποια μέτρα, διαμορφώνοντας κλίμα επιπλέον ανησυχίας. Τέλος, αυτό που είχε αποφευχθεί σε πρώτη φάση, δηλαδή η μεγάλη διασπορά σε γηροκομεία και νοσοκομεία, δείχνει τώρα να συμβαίνει, γεννώντας ακόμη πιο μεγάλη ανησυχία.
Μέσα σε όλη αυτή τη συνθήκη η κυβέρνηση δείχνει πολύ πιο ευάλωτη σε επικρίσεις και δεν μπορεί να εμφανίζει την ίδια εικόνα αποφασιστικότητας και αποτελεσματικότητας που είχε σε πρώτη φάση, όταν η χώρα παρακολουθούσε την ημερήσια ενημέρωση του καθηγητή Τσιόδρα και του υφυπουργού Χαρδαλιά αντλώντας ένα αίσθημα ασφαλείας.
Τι συνέβη και άλλαξε το κλίμα;
Η εσφαλμένη προβολή της εικόνας ότι νικήσαμε τον ιό
Η κυβέρνηση πήρε μια πολιτική επιλογή να πάρει μέτρα πολύ πιο έγκαιρα από την όποια δυναμική της πανδημίας, πιθανώς γιατί φοβόταν ότι δεν θα άντεχε διαφορετικά το σύστημα υγείας.
Τα μέτρα αυτά απέδωσαν σημαντικά και ανέκοψαν τη διασπορά του ιού. Σε αυτό συνέβαλαν μια σειρά από παραμέτρους:
– Η αρχική διασπορά ήταν πολύ μικρή γιατί η χώρα μας δεν έχει χειμερινό τουρισμό από το εξωτερικό και δεν συμμετέχει τόσο ενεργά στην παγκοσμιοποίηση με όρους όγκου επαγγελματικών ταξιδιών.
– Η χώρα μας έχει σχετικά μικρότερο ποσοστό του πληθυσμού σε γηροκομεία και αυτά είναι μικρότερου μεγέθους.
– Η έγκαιρη κινητοποίηση του ιατρικού και νοσηλευτικού δυναμικού απέτρεψε φαινόμενα μεγάλης νοσοκομειακής διασποράς.
– Η συμμόρφωση της κοινωνίας στα μέτρα ήταν εντυπωσιακή.
Όμως, όλα αυτά δεν σήμαιναν τίποτα άλλο παρά αναβολή της αναμέτρησης με την πανδημία και εξασφάλιση χρόνου για την οργάνωση του συστήματος υγείας και των προνοιακών δομών. Δεν εξαφάνισαν την πανδημία.
Όμως, η κυβέρνηση επένδυσε ιδιαίτερα στην εικόνα ότι κερδίσαμε την πρώτη μάχη και αυτό προβλήθηκε ιδιαίτερα σε σχέση και με την προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών.
Όμως, αυτό έστειλε το λάθος μήνυμα. Γιατί προφανώς και ο ιός δεν εξαφανίστηκε απλώς έγινε πιο περιορισμένη η διασπορά.
Όμως, με την επανεκκίνηση της κοινωνικής ζωής, την επιστροφή στους χώρους εργασίας, το άνοιγμα κάποιων καταστημάτων κλπ σταδιακά άρχισε να υπάρχει μεγαλύτερη διασπορά. Αυτή ήταν αργή στην αρχή και σταδιακά άρχισε να κλιμακώνεται όταν πέρασε ένα κρίσιμο κατώφλι. Οι μετακινήσεις σε άλλες περιοχές για διακοπές επίσης αύξησαν τις συναναστροφές και διαμόρφωσαν συνθήκη μεγαλύτερης διασποράς, ενώ προστέθηκαν και τα «εισαγόμενα» κρούσματα λόγω της άφιξης τουριστών.
Όλα αυτά σε μεγάλο βαθμό ήταν αναμενόμενα. Όμως, ήρθαν σε σύγκρουση με την εικόνα της επιτυχίας που είχε διαμορφωθεί.
Η έλλειψη προετοιμασίας για την αύξηση των κρουσμάτων
Παρότι η αύξηση των κοινωνικών συναναστροφών και των μετακινήσεων θα σήμαινε και αύξηση κρουσμάτων, η κυβέρνηση φάνηκε απροετοίμαστη για αυτό το ενδεχόμενο.
Δεν είχε προετοιμάσει την κοινωνία και φάνηκε να κινείται με την ελπίδα ότι τα κρούσματα θα παρέμεναν σε πολύ πιο χαμηλά επίπεδα. Ούτε φάνηκε να έχει ένα έτοιμο και αποτελεσματικό σχέδιο για το πώς θα αντιμετώπιζε τοπικές εξάρσεις και δη στη δύσκολη συνθήκη των τουριστικών περιοχών. Δεν φάνηκε καν να έχει ορίσει ένα σαφές κατώφλι μετά από το οποίο να ξεκινούν τα μέτρα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν οι διαμαρτυρίες περί «στοχοποίησης» περιοχών.
Αντίστοιχα, σε αντίθεση με την πρώτη φάση, όπου τα μέτρα φαίνονταν συνεκτικά, τώρα φαίνονται σαν περισσότερο αυτοσχεδιαστικά και συχνά με έλλειψη συνοχής, όπως φάνηκε π.χ. στον αντιφατικό συνδυασμό ανάμεσα στην αύξηση της χωρητικότητας στην ακτοπλοΐα και τα νέα ωράρια στα νυχτερινά καταστήματα (που σε ορισμένες περιπτώσεις απλώς μετέφεραν αλλού το συνωστισμό).
Ούτε βοηθά την εικόνα αποτελεσματικότητας της κυβέρνησης η αίσθηση ότι ενίοτε κυριαρχεί στο λόγο των ειδικών συμβούλων της ένας κάπως ηθικολογικός τόνος (π.χ. στη μόνιμη επωδό περί ανεύθυνης νεολαίας).
Το ερώτημα για τα σχολεία
Προβλήματα έχει δημιουργήσει και η κατάσταση με τα σχολεία. Ο λόγος είναι ότι υπάρχει ταυτόχρονα η ανησυχία στους γονείς με την αίσθηση ότι το υπουργείο σταθμίζει το σχεδιασμό.
Στη διάχυτη ανησυχία συμβάλλει και η σύγχυση ανάμεσα στον κίνδυνο για τα παιδιά και τον κίνδυνο διασποράς. Ο λόγος είναι ότι στατιστικά διεθνώς φαίνεται πολύ μικρός κίνδυνος για τις ηλικίες των παιδιών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια. Αυτή είναι και μία από τις λίγες σχετικά θετικές πτυχές της κατάστασης.
Όμως, υπάρχει το ερώτημα της διασποράς μέσω των παιδιών, που παρότι νοσούν ελαφρότερα και αυτά μεταδίδουν. Αυτό οδηγεί ακόμη και σε συγκρουόμενες υποδείξεις των ειδικών. Την ίδια στιγμή, όμως, είναι σαφές μια χαμένη σχολική χρονιά θα είχε τεράστιο κοινωνικό κόστος.
Η κυβέρνηση απέναντι σε όλα αυτά δεν παρουσιάζει ακόμη ένα συνεκτικό σχέδιο, που να καθησυχάζει την όποια ανησυχία και να μην παραπέμπει σε μια λογική «λίγο από όλα», δηλαδή λίγο δια ζώσης, λίγο εξ αποστάσεως, λίγο εκ επιτροπής κλπ. Την ίδια στιγμή μόνο προβλήματα δημιουργεί ως προς την εικόνα το γεγονός ότι δεν υπάρχει δέσμευση για δωρεάν εξασφάλιση μασκών για τους μαθητές.
Θωρακίστηκε το σύστημα υγείας;
Το άλλο κρίσιμο θέμα αφορά το σύστημα υγείας. Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει ότι έχουν εξασφαλιστεί περισσότερες κλίνες ΜΕΘ ότι πλέον είμαστε στις 901 λειτουργικές, όπως και ότι έχει γίνει πλήθος προσλήψεων συμπεριλαμβανομένων και 1000 μονίμων ιατρών, ενώ αναμένονται και 400 προσλήψεις από αρχή Σεπτεμβρίου.
Ωστόσο, άλλες πτυχές όπως το πλήρες ξεδίπλωμα ενός συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας έχουν μείνει πίσω, ενώ δυσλειτουργίες παρουσιάζονται ακόμη και στις πρακτικές ιχνηλάτησης.
Είναι σαφές ότι από εδώ και πέρα θα παίξει μεγάλο ρόλο το σε ποιο βαθμό θα εμπεδωθεί στους πολίτες η αίσθηση ότι όντως ανά πάσα στιγμή έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
Η δυσκολία να ειπωθεί η αλήθεια
Η χώρα αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή την αναμενόμενη αύξηση των κρουσμάτων εφόσον υπήρξε επανεκκίνηση της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Ακόμη και χωρίς τον τουρισμό το πιο πιθανό ήταν να είχε έρθει και μόνο με τις εσωτερικές μετακινήσεις, έστω και λίγο αργότερα. Ο μόνος τρόπος να μην είχε υπάρξει θα ήταν να είχε επιβληθεί και πάλι κάποια παραλλαγή οριζόντιου lockdown, όμως αυτό θα είχε καταστροφικά κοινωνικά αποτελέσματα.
Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση εγκλωβισμένη στην εικόνα που καλλιέργησε για την αρχική νίκη κατά του ιού, τώρα δυσκολεύεται να προσαρμόσει τη ρητορική της στην πραγματικότητα της πανδημίας. Δηλαδή, δυσκολεύεται να πει ότι το επόμενο διάστημα θα υπάρξει έξαρση της πανδημίας στη χώρα μας, θα υπάρξουν πολλά κρούσματα και ότι το κομβικό είναι να κρατηθεί η έξαρση μέσα στα όρια αντοχής του συστήματος υγείας και προστατευθούν οι ευπαθείς ώστε να ελαχιστοποιηθεί το κόστος σε ζωές.
Γιατί είναι προφανές ότι αυτή είναι μια αφήγηση διαχείρισης μιας ενεργής πανδημίας και όχι μια εικόνα νίκης κατά του ιού. Και τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα, εάν αναλογιστούμε και τους κανόνες της πολιτικής αντιπαράθεσης και το πώς η αντιπολίτευση προσπαθεί να οξύνει την καταγγελία προς την κυβέρνηση ότι απέτυχε.
Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι εάν η κυβέρνηση θα φανεί ανακόλουθη. Το σημαντικό είναι να υπάρξει μια ψύχραιμη και συνάμα ειλικρινής τοποθέτηση για την κατάσταση με την πανδημία, μια προσπάθεια ενημέρωσης της κοινωνίας που να ευαισθητοποιεί για την ανάγκη τήρησης των μέτρων που προστατεύουν τους ευπαθείς και διατηρούν υπό σχετικό έλεγχο τη διασπορά και ταυτόχρονα να αποφορτίζει από το διάχυτο πανικό (που συχνά οδηγεί στο ακριβώς αντίθετο, στους «αρνητές» της πανδημίας) μια διατύπωση συγκεκριμένων και συνεκτικών σχεδίων για το πώς συνεχίζεται η κοινωνική ζωή από εδώ και πέρα (με πρώτη προτεραιότητα τα σχολεία) και βέβαια η πραγματική ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας.
Η κοινωνία το προηγούμενο διάστημα έδειξε ότι μπορεί να αλλάζει τη ζωή της, εάν αισθανθεί ότι είναι για κοινό καλό. Δεν αναζητά «μαγικές λύσεις» αλλά μια υπεύθυνη ενημέρωση και κατεύθυνση. Μια «πολιτική της αλήθειας» σε σχέση με τη φάση που είμαστε με την πανδημία, τα βήματα που έχουν γίνει, τα βήματα που πρέπει να γίνουν και την ανάγκη συστράτευσης και αλληλεγγύης, δεν θα υποσχόταν εύκολες νίκες αλλά θα διευκόλυνε πραγματικές μάχες.
